Gıda Teknolojisi

Aydın Arıcıoğlu - Ankara

Science Direct Dergisi’nde “Gıda güvenliğinin güçlendirilmesine bir eleştiri: Denetim ve kontroller kesinlikle yetmez!” başlığı altında yayımlanan makalede Kansas Devlet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doug Powell, gıda güvenliğinde nihai sorumluluğun denetçi, kontrolör veya hükümet kurumlarında değil, gıda üreticisinde olduğunu vurguluyor. Prof. Dr. Powell, gıda üreticileriyle bağlantılı birçok gıda kaynaklı hastalık salgını yaşandığını ve bunların üçüncü şahıs denetim ve kontrollerinden geçmeyi başardığını (!) anımsatarak, bu yaşananlar sonrası denetim ve kontrollerle ilgili soru işaretlerinin giderek arttığını söylüyor.
 

Yaşanan salgınlar tanrının işi değil!

Profesör Powell aslında denetim raporlarını faydalı buluyor. Ama bir şartla: “İsteyen her tüketici bu raporların sonuçlarını inceleyebilir, standartlarda belirtilen riskleri anlayabilir ve söz konusu denetim sonuçları temelinde ‘risk azaltma’ kararları verebilirse.” Üçüncü şahıs denetim ve kontrollerin gıda güvenliğini sağlamaya yardımcı değerli bir araç olabileceğini, ancak bu faaliyetlerin sadece anlık bir durum görüntüsü (bir enstantane) verebildiğini belirten Prof. Dr. Doug Powell, bu konudaki görüşlerini şu özet satırlarla dile getiriyor:

“Yaşanan tecrübelere bakıldığında, denetçilerin saptadığı enstantaneler ile tüketicinin denetimlerde yapıldığına inandığı şey arasında bir kopukluk var gibi görünüyor. Herkes gıda güvenliği oyununun iyi oynanmasından söz ediyor, ama unutmamak gerekir ki, gıdada güvenliğin güvence altına alınmasında nihai sorumluluk şirketlerdedir. Gıda endüstrisinin öne çıkması ve gıda güvenliği kaygılarına tepki vermeyi durdurması gerekiyor. Hatalar yumağının sonucu olarak zirve yapan salgınlar Tanrı’nın yaptığı ‘tesadüfen’ olmuş işler değil ki!”

Gıda güvenliği ancak halk tepkisi olduğunda gündeme geliyor

Tüketici olarak çoğu gıdada emin olamadıklarını, bunları üreten firmaların yaptıklarının doğru şeyler mi yoksa şans eseri mi olduğunu bilemediklerini dile getiren Kansas Devlet Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Doug Powell, ancak firmaların bunları ‘sağlıklı’, organik’, sürdürülebilir’ olup olmadıklarına göre etiketlediğini aktarıyor. “Gıda güvenliğini sağlamak için neler yaptığımızdan niye söz etmiyoruz peki? Bir salgın olduğunda halk tepkisi çok büyük oluyor ve ancak o zaman bu konu hakkında düşünmeye başlıyorlar” diyen Powell, risk tabanlı doğrulama aşamaları da dahil, sistemin güçlü bir gıda güvenliği kültürü geliştirilmesi temelinde güçlendirilmesi gerektiğini kaydediyor. Profesör Powell, denetimlerin gerçek bir gıda güvenliği kültürünü yaratma, geliştirme ve kalıcı hale getirmeye katkı amacıyla kullanımının halk sağlığının korunması ve gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesi konusunda büyük umutlar yarattığına dikkat çekiyor.

Gıda kaynaklı salgın hastalıklar konusunda denetçi ve kontrolörleri suçlayan şirketlerin aslında kendilerini de suçlaması gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Doug Powell, FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) ve USDA (Amerikan Tarım Bakanlığı) gibi kamusal görev üstlenmiş kuruluşların mevcut kaynaklarla yapılabileceklerin tamamını yaptıklarını, burada asıl sorumluluğun insanları bir salgınla yere serebilecek gıdayı üreten gıda imalatçısında olduğunu ifade ediyor.

Üçüncü şahıs denetim de bir yöntem

Dahili ve harici denetimler birçok bakımdan gıda kalitesi ve güvenilirliğini değerlendirmek için yapıldığını belirten Prof. Dr. Doug Powell, “Bu kapsamda etkinlik gösteren bazı denetçilerin, doğrudan gıda üreticisi şirketin çalışanı sıfatıyla kurum içi denetim yapmak üzere görevlendirilmiş paydaşlar olarak görev yaparken, ikinci şahıs müşteri çıkarlarını veya bir üçüncü şahıs denetim kurumunu temsil eden denetçiler de vardır. Üçüncü şahıs denetim kurumları, çeşitli gıda güvenliği denetim standartları kullanır ve bunların çoğunun satılan ürünlerden bir çıkarı yoktur. Ekonomik kaynakların giderek küçüldüğü bir çağda gıda güvenliğini sağlamada üçüncü şahıs denetimler de bir yöntem olarak kendini gösteriyor” şeklinde konuşuyor.