Gıda sanayinin işi zorlaşıyor mu?
Dünyada son 10 yıldaki değişmeleri göz önüne getirdiğimizde, insan yaşamında önemli farklılıkların olduğunu anlamak mümkündür. Bir yandan yaşam kolaylığı, öte yandan yaşamı daraltıcı ve sınırlayıcı gelişmeler. Bunların arkasında hep bilimsel ve teknolojik gelişmeler olduğu kadar, dünyanın yönetim şekli ve insanların doyumsuz hırsı da bulunmaktadır.
İnsanların beslenmesi ve sağlıklı yaşamalarında, gıda tüketimi büyük önem taşımaktadır. Son elli yılda insan yaşamı ortalama 10 yaş uzamıştır. Bugüne kadar her nesil bir önceki nesilden hep daha uzun yaşamıştır. Dünyadaki hastalıklardaki artış ve yaygınlaşma hızına bakarak, gelecek neslin şimdiki nesilden daha az yaşama süresi olacağı tahminin de bulunulmaktadır. Bunun insanlık tarihinde ilk kez olacağı belirtilmektedir. İnsan sağlığını tehdit eden kalp damar, kanser ve diyabet gibi birçok kronik hastalığın önümüzdeki yıllarda önemli ölçüde artacağı beklenmektedir. Buna da gıda ve beslenmenin önemli bir etkiye sahip olduğu bilinmektedir. Durum böyle olunca, artık her şeyi yeniden düşünmek ve dizayn etmek gerekmektedir. Bu bağlamda gıda sanayinin sorumluluğu ve fonksiyonu gündeme gelmektedir.
Gıda sanayinin halk sağlığını koruyucu önlemleri kendiliğinden alma sorumluluğu vardır. Gıda sanayi, devletin kontrollerinden çok daha hassas davranarak kendi ürünlerini kontrol etmek durumundadır. Ancak gıda sanayinin de kendi içinde sorunları bulunmaktadır. Dünyada hammadde kaynaklarına erişmek, yeterli ölçüde ve uygun fiyata hammadde bulmak artık güçleşmektedir. Genelde hammadde fiyatlarında artış meydana gelmiş, sanayi bu fiyat artışlarını raflara yansıtamamıştır. Bir yandan maliyetler artmış, öte yandan da karlılık önemli ölçüde düşmüştür. Üretim ve satışın her aşamasında keskin bir rekabetin olduğunu görüyoruz. Bu nedenle gıda sanayi kalite-fiyat kıskacı arasında kalmıştır. Bu kıskaçtan kurtulmak için yeni ürün geliştirmek, kaliteyi düşürmeden pahalı hammaddeler yerine daha ucuz olanları kullanmak, üretim-satış zincirindeki maliyetleri aşağıya çekmek için çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmaları yürütmek için AR-GE çalışmalarına ağırlık vermek, yeni uygulamalar bulmak gerekmektedir. Bu nedenle, zaman yeni ürün ve yeni fikir üretme zamanıdır. Gıda sanayinin bugün karşılaştığı en önemli sorun burada yatmaktadır. Öte yandan, son dönemde ambalajlı gıda üretimine yönelik saldırılar da rahatsız edici boyutlara ulaşmıştır. Yazılı ve görsel medyada hemen her gün gıda ve beslenme ile ilgili yalan yanlış söylemlerin dolaştığını görüyoruz. Haklı olan eleştiriyi kabullenmek ve buna göre düzeltici önlemler almak zorunludur. Halk sağlığını tehdit edecek üretimlerden kaçınılmalıdır. Ancak haksız ve bilinçsiz yapılan saldırılara da bir dur deme zamanı gelmiştir. Özellikle konuyu bilmeyen meslek sahiplerinin dikkatli olmaları ve bilmedikleri bir konuda konuşmamaları gerekmektedir. Bu konuda da gıda sanayi savunmasız kalmaktadır. Endüstriyel üretilmiş süte karşı sokak sütünü savunan zihniyete artık karşı durulmalıdır. Adı, adresi belli, markalı ve ambalajlı gıda sanayinin korunması gereklidir. Yanlış yapanlar cezalandırılmalıdır. Bunun için devletin kontrol mekanizmaları daha bilinçli çalıştırılmalıdır. Ayrıca gıda sanayi de kendi içinde yanlış uygulamalar yapanları elimine edecek şekilde çalışmalıdır.
Gıda sanayinin bugün geldiği noktada sorunlar yeniden gözden geçirilmeli, yeni stratejiler geliştirilmelidir. Artık işler çok boyutlu ve çok katmanlı hale gelmiştir. Bugün iyi durumda olmak, yarın da iyi olacağı anlamına gelmiyor. Çünkü herkes bir yerlerde daha iyi yapmanın, üstün olmanın yollarını arama çabası vermektedir.
Trene binmek için istasyona gitmek yetmiyor, zamanında da orada bulunmak gerekiyor.
Prof. Dr. Mehmet Pala
mpala@superonline.com