Gıda Teknolojisi

Aydın Arıcıoğlu - Ankara

Tüketicilere satın alacakları gıdanın tazelik durumunu ‘renk değiştirerek’ söyleyen akıllı etiketlerin İngiltere’de önümüzdeki yıl süpermarket raflarına çıkması bekleniyor. Etiketi geliştiren UWI şirketi, ilkbaharda yapılacak denemelerin sonuçlarına bağlı olarak teknolojiyi 2013 yılı içinde kullanıma sunabilmeyi umuyor.

Şirketin geliştirdiği renk değiştiren etiket, yeşilden kırmızıya doğru ilerleyerek çalışıyor, kırmızıya geldiğinde ambalajına iliştirildiği gıdayı tüketmenin artık güvenli olmadığı anlaşılıyor. Üzerinde küçük kareler bulunan özel bir şerit şeklinde tasarlanan etiket, gıdanın kullanım ömrünün kaç hafta olduğunu gösteriyor. Kullanım süresi için de geride kalan her hafta yeşile dönüşerek işaretlenirken, kullanım süresinin aşıldığı, son karenin kırmızıya dönüşmesinden anlaşılıyor. Yaratıcı işadamı Pete Higgins’in fikri olan akıllı etiket, gıda kavanozu ya da ambalaj açılır açılmaz reaksiyon gösterip çalışmaya başlıyor. Ürünün tüketilmesinin artık güvensiz olduğu tarih geldiğinde de basit ama belirgin bir görsel uyarı olan renk değişimiyle kullanıcısına durumu bildirmiş oluyor.

 

Kavanoz açıldığında ‘zaman sayacı’ işlemeye başlıyor

Etiketin fikir babası, aynı zamanda üretici şirketin kurucusu olan Pete Higgins, bir süre önce kullanım ömrü dolmuş bir mayonezi kendi küçük oğluna yedirmeye çalışırken tesadüfen son kullanım tarihine gözü ilişmiş ve o günden sonra akıllı etiket teknolojisi üzerine kafa yormaya başlamış bir İskoç girişimci. Sonraki üç yılı Edinburg’taki Heriot-Watt Üniversitesi’nde bilim insanlarıyla birlikte konu üzerine çalışarak geçiren Higgins, tasarladığı etiketin benzersiz olduğunu, çünkü ürün açıldığı an zaman sayacını harekete geçiren süre göstergesine sahip tek düzeneğin bu olduğunu söylüyor.

Şirket başlangıçta elektronik bir prototip geliştirmişti, sonra elektrikli/kimyasal bir hibrite dönüldü. En nihayetinde de, tümüyle kimyasal bir göstergede karar kılındı. Pete Higgins, ürünün iyi tarafının (elektronik ürünlerin tersine) ısı değişikliklerine dayanıklı olması ve hem buzdolabında hem de yüklükte aynı derecede etkili olması olduğunu, üstelik elektronik sistemlerden daha ucuza mal olduğunu söylüyor. UWI etiket teknolojisinin israf edilen gıda miktarını azaltacağı, tüketicinin de parasını ve sağlığını koruyacağı düşünülüyor. Mucit işadamı Higgins sorunu şöyle tanımlıyor:

“Elinizdeki kavanozun üzerinde, ‘Açıldıktan sonra 4 hafta içinde tüketiniz!’ (Veya kullanım ömrü ne kadarsa, o kadar süre içinde tüketiniz!) yazıyor diyelim. Kavanozu ilk olarak ne zaman açtığınızı hatırlayabilecek misiniz? Peki, hatırladığınızın doğru tarih olduğundan emin olabilir misiniz? Çok zor. Bu durumda ya riski göze alarak onu tüketecek ya da atıklar arasına göndereceksiniz! Renk değiştiren etiket, bu belirsizliğe çare olarak bulduğumuz bir çözüm. Etiketimiz, kavanozu ilk olarak ne zaman açtığımızı biliyor ve o tarihi bize gösteriyor. Daha da önemlisi, ürünün son kullanım tarihi geçtiğinde, bunu tüketmenin artık güvenli olmayacağını da bize bildiriyor.”

Önce deneme amaçlı ürün paketleri

Renk değiştiren etiketin ürün paketleri üzerinde kalıcı olarak yerini alabilmesi için, öncelikle deneme amaçlı uygulamanın olumlu sonuçlanması gerekiyor. Akıllı etiket iliştirilmiş deneme amaçlı ürün paketleri İngiltere’de önümüzdeki aylarda vitrine çıkacak, gıda üreticileri ve tüketicilerden gelecek geri bildirimlere göre de akıllı etiketin kaderi belli olacak. Higgins’in açıklamasına göre, deneme sonuçları, üretim sürecini analiz etme ve akıllı etiketin ambalaj üretimini yavaşlatmayacağından emin olma imkanı sunacak. Pete Higgins, bu çalışmalarda yer alan partner veya markaların adlarını vermese de ABD’den bir hibe desteği aldığını belirtmeyi de ihmal etmiyor. Higgins’in UWI firması, ayrıca İskoç hükümetince desteklenen, üretim ve ambalaj atıklarının azaltılması konusunda KOBİ’lere yardım amacıyla tasarlanmış bir sürdürülebilirlik girişimi olan Sıfır Atık (Zero Waste Scotland -ZWS)’tan da bir kaynak sağlamıştı.

İngiltere’de yılda 11 milyar poundluk gıda çöpe gidiyor

Her yıl sadece İngiltere’de aile başı 680 pound, toplamda 11 milyar pound eşdeğeri gıda çöpe gidiyor. Bunun çoğunluğunu da hâlâ güvenle tüketilebilir durumda iken çöpe atılan gıdalar oluşturuyor. İskoç işadamı Pete Higgins’in gündeme getirdiği renkli etiketleme sisteminin, hem boş yere çöpe giden gıdaların miktarını azaltmada hem de onların yerine sık sık yeni ürünler alınmasına gerek kalmayacağı için insanların paralarını tasarruf edebilmeleri konusunda olumlu etki yapacağını savunanların sayısı hiç de az değil