Gıda Teknolojisi

Bakanlığınız tarafından gıda ve yemin resmi kontrollerine dair yapılan çalışmaları ve bunların amaçlarını anlatabilir misiniz?

Bakanlığımız, “çiftlikten sofraya gıda güvenilirliği” uluslararası yaklaşımı doğrultusunda ülkemizde üretilen gıda maddelerinin birincil üretim aşamasından son tüketim aşamasına kadar gıda güvenilirliğinin sağlanması için ülke içinde üretilen, ithal ve ihraç edilen gıdaların güvenli bir şekilde tüketime sunulması için çalışmalarını kesintisiz sürdürmektedir. Ülkemiz genelinde faaliyet gösteren gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten, satan ve toplu tüketime sunan onay ve kayıt kapsamındaki gıda işletmelerinin denetim ve kontrol hizmetleri; 13/06/2010 tarih ve 27610 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu" ve bu Kanun kapsamında yayımlanan yönetmelik, tebliğ ve talimatlar çerçevesinde, merkezde Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğümüz koordinasyonunda, 81 Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ve yetkilendirilmiş ilçe tarım müdürlüklerinde görevli gıda kontrol görevlileriyle birlikte Bakanlığımızca yürütülmektedir. Gıda işletmelerinin ürettikleri ürünler insan sağlığı açısından taşıdığı riskler göz önünde bulundurularak il bazında yapılan piyasa gıda denetim ve kontrollerine ilave olarak daha etkin olan Risk Esaslı Denetim Sistemi uygulanmaktadır. Bu kapsamda, et, süt gibi riskli ürünleri işleyen gıda işletmeleri ile satış ve toplu tüketim yerlerinin denetimleri, riskleri dikkate alınarak daha da sıklaştırılmıştır. Risk esaslı denetim ve kontrollerle, Türk Gıda Kodeksi’ne uygun güvenli ve hijyenik gıda üretiminin sağlanması yanında gıda işletmelerinin teknik ve hijyenik düzeylerinin de düzeltilmesi sağlanmaktadır.

 

RİSK ESASINA GÖRE DENETİM

Denetimler sırasında, kontrol görevlileri tarafından gerekli görülmesi durumlarında numune alınarak muayene ve analize tabi tutulmaktadır. Uygunsuzluk tespit edilen ürünler ve bu ürünleri üreten ve satan işyerleri hakkında 5996 sayılı Kanun çerçevesinde yasal işlem uygulanarak, ürünler piyasadan toplatılmaktadır. Resmi kontroller, uygun sıklıkta, tarafsız, şeffaf ve mesleki gizlilik ilkelerine uygun olarak risk esasına göre, ön bildirim gereken haller dışında, önceden haber verilmeksizin gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda, 2014 yılında gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerlerine yaklaşık 601 bin denetim yapılmıştır. Söz konusu işyerlerinden, gıda mevzuatına uygun faaliyet göstermeyenlere 11 bin 865 adet idari para cezası uygulanmış, 98 işyeri için savcılığa suç duyurusunda bulunulmuş ve toplam idari para cezası tutarı 63.770.286 TL olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılı kasım ayı sonu itibariyle ise, gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerlerine yaklaşık 641 bin denetim yapılmış olup, gıda mevzuatına uygun faaliyet göstermeyen gıda işletmelerine 11 bin 46 adet idari para cezası uygulanmış, 77 işyeri için savcılığa suç duyurusunda bulunulmuştur. Ayrıca, 81 il müdürlüğünün kendi bünyesinde yürüttüğü rutin denetim ve kontrollere ek olarak, Bakanlığımızca merkezi ve bütüncül bir yaklaşımla, gıda zincirinin tüm aşamalarında, tüketici sağlığının korunması ve güvenilir gıda arzının sağlanması amacıyla üretim miktarları, halkın tüketim alışkanlıkları, ihbar ve şikâyetler, Avrupa Birliği’nden alınan bildirimler dikkate alınarak ürün ve risk bazında değerlendirmeler yapılarak Yıllık Bakanlık/İl Gıda Kontrol Planı hazırlanmaktadır.

 

Son 12 yıllık dönemi baz alırsak yaptığınız resmi kontrollerde mevcut durum ne durumda? 

Denetimin altyapısı ve denetim ekibi, yapılan denetimlerin sayısı ve kalitesi için çok önemlidir. Bu amaçla, kontrol görevlilerinin eğitimlerine büyük önem veriliyor. Merkezden yönetilen Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS) ile denetim verileri analiz edilerek, denetimlerin planlaması ve etkinliğinin artırılması sağlanmaktadır. 

Gıda kontrol görevlisi sayısı 2002 yılında 820 kişi iken, 2014 yılında bu sayı 6 kat artarak 5.061 olmuştur.

Ayrıca, 2002 yılında gıda denetim sayısı 39 bin olarak gerçekleşmişken, 2014 yılında bu sayı 15 kat artarak 601 bin olarak gerçekleşmiştir.

 

41 KAMU LABORATUVARININ 37’Sİ AKREDİTE DURUMDA

Resmi kontroller çerçevesinde Bakanlığınızın laboratuvar faaliyetlerini anlatır mısınız? Kamu ve özel gıda laboratuvarlarının sayıları ve akreditasyon durumları hakkında da bilgi verebilir misiniz?

Bakanlığımız gıda kontrol laboratuvarları ile Bakanlığımızca yetkilendirilen özel gıda kontrol laboratuvarları gıda, gıdayla temas eden her türlü madde ve malzemeler ile yemlerin güvenilirliği, hijyen ve kalite analizlerini gerçekleştirmektedir. Bakanlığımız Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlükleri’nde denetim, ithalat, ihracat ve özel istek analizleri, yetkilendirilen özel gıda kontrol laboratuvarlarında ise ithalat, ihracat ve özel istek analizleri gerçekleştirilmektedir. Gıda kontrol laboratuvarları, 29 Aralık 2011 tarihli “Gıda Kontrol Laboratuvarlarının Kuruluş, Görev, Yetki ve Sorumlulukları İle Çalışma Usul ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik” esaslarına göre faaliyetlerini sürdürüyorlar. Özel gıda kontrol laboratuvarları ise adı geçen yönetmelikte belirtilen şartları sağlayıp, Bakanlığımızdan yetki aldıktan sonra faaliyet gösterebiliyor.

 

Bu kapsamda, Bakanlığımıza bağlı 39 Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü, Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ulusal Gıda Referans Laboratuvar Müdürlüğü ve Bakanlığımızdan yetki almış 92 özel gıda kontrol laboratuvarı bulunmaktadır. Bu laboratuvarlar, adı geçen yönetmeliğe göre 2 yılda bir denetlenmekte olup, personel, cihaz, analiz vb. yönüyle sürekli izlenmektedir. Akreditasyon; bir laboratuvarın öncelikli olarak ulusal, kapsamının yetersizliği durumunda ise uluslararası yetkilendirilmiş bağımsız bir kuruluş tarafından uluslararası kabul görmüş teknik kriterlere göre değerlendirilmesi ve belirli faaliyetler için yeterliliğinin onaylanması sürecini ifade etmektedir. Ülkemizde akreditasyon amacıyla yetkili olan tek kuruluş “Türk Akreditasyon Kurumu TÜRKAK”tır. 41 kamu laboratuvarının 37’si, 92 özel gıda kontrol laboratuvarının 84’ü, “TS EN ISO 17025” standardına göre TÜRKAK tarafından akredite edilmiştir.

 

YETKİSİZ LABORATUVARLAR ÖZEL İSTEK 

ANALİZİ DAHİ YAPAMAZ

Kamu ve özel laboratuvarlarının coğrafi dağılımı ve buralarda görev yapan personel sayısı nedir? 

Kamu laboratuvarları ülkemiz geneline dağılmış bir tablo sergilemekle birlikte, özel gıda kontrol laboratuvarları kuruluş amacı genelde ithalat ve ihracat analizlerini yapmak olması nedeniyle daha çok Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nde yoğunlaşmıştır. Laboratuvarlar için teknik personel çok önemli olup, kamu ve özel laboratuvarlar toplamında yaklaşık 2 bin 600 teknik personelle analiz hizmeti verilmektedir. Mevcut durumda laboratuvarlarımız sayı ve altyapı yönünden yeterli olup, Bakanlığımıza bağlı gıda kontrol laboratuvarlarının personel, altyapı ve teknik donanımlarının gelişen teknoloji ve bilimsel yenilikler takip edilerek sürekli iyileştirilmesinin sağlanması öncelikli hedeflerimiz arasında yer almaktadır. Bakanlığımıza yetki almak için müracaatta bulunan her özel gıda kontrol laboratuvarı teknik yeterlilik yönünden incelenmekte olup, uygun bulunması durumunda yetki verilmektedir. Anılan yönetmelik gereği özel laboratuvarların gıda ile ilgili analiz yapabilmesi için, Bakanlığımızdan yetki alması gerekiyor. Yetkisi olmayan özel gıda kontrol laboratuvarları özel istek analizi dahi yapamazlar.

Kamuoyuyla paylaştığınız ürünlerle ilgili hangi yaptırımları uyguladınız? Buna paralel olarak gıda üreticileri ve satıcılara hangi mesajları vermek istersiniz? 

 

Resmi kontroller sonucunda:

1. Laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıda ve yemi üreten/ithal eden firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası. 

2. Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarası.” kamuoyuna açıklanmaktadır.

Birinci grupta yer alan laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen ürünleri üreten firmalar hakkında 5996 sayılı Kanun kapsamında 14.649 Türk Lirası idarî para cezası uygulanmaktadır. Bu ürünler, piyasadan toplatılmaktadır. İkinci grupta yer alan kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünler, masrafları sorumlusuna ait olmak üzere piyasadan toplatılmaktadır. Ayrıca söz konusu ürünleri üreten veya piyasaya arz edenler hakkında kamunun sağlığına karşı suçlar kapsamında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmaktadır. Gıda ve yem resmi kontrollerinde temel amaç, tarladan sofraya çiftlikten çatala gıda ve yem güvenilirliği, tüketicilerin doğru bilgilendirilmeleri ile menfaatlerinin korunmasını sağlamaktır. Bu amaçla, gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet gösteren işletmeciler, kendi faaliyet alanının her aşamasında 5996 sayılı Kanun’da belirtilen şartları sağlamak ve bunu doğrulamakla yükümlüdür. 

 

Ayrıca, gıda işletmecileri ürettikleri, sattıkları ve toplu tüketime sundukları gıdaların Türk Gıda Kodeksine uygunluğunu sağlamaları gerekmektedir. Taklit, tağşiş ve/veya insan sağlığına zarar verecek mahiyette ürünleri üreten, satan, ithal eden gıda işletmecileri hakkında idari yaptırımlar uygulanmaktadır. Bakanlığımız, bu konularda ciddi hassasiyetler göstermekte olup, halk sağlığının korunmasında gereken her türlü tedbiri almaktadır. Tüketicilerimizin gıda satın alırken, zorunlu etiket bilgilerinin yer aldığı ambalajlı ve etiketli gıdaları tercih etmeleri; mutlaka etiket üzerinde bulunan Bakanlıktan verilmiş onay/kayıt/ithalat tarihi ve numarası ile son tüketim tarihi/ tavsiye edilen tüketim tarihini kontrol etmeleri,  etiketteki ürünün adlandırılmasına dikkat etmeleri ve içindekiler bölümünü ince­lemeleri gerekmektedir. Ürün etiketinde yer alan bilgilerin okunmayacak derecede silik olmamasına, etiketlerinde gerekli uyarı ve açıklamaların yazılmış olmasına dikkat edilmelidir. Diğer taraftan, her ürünün kendine özgü muhafaza şartlarında (sıcaklık, nem, ışık, vb.) satışa sunulup sunulmadığı ve bu gıdaların bulunduğu buzdolabı ve derin dondurucuların sıcaklık ölçerlerin uygun koşullarda olup olmadığı kontrol edilmelidir. 

 

Ayrıca, taze meyve ve sebzeler ile teknik ve hijye­nik koşullarına uygun olarak satılan dökme gıdalar hariç, açıkta satılan ambalajsız gıda­lar ile ambalajı yırtılmış, bozulmuş ve deforme olmuş gıdalar satın alınmamalı. Dökme olarak (orijinal ambalajından çıka­rılmış) satın alınan gıdaların etiket bilgileri (son tüketim tarihi, üretici firma vb.) mut­laka istenmeli. Tüketicilerimiz bu şartları taşımayan gıdalarla ilgili şikayetlerini ya da bilgi taleplerini bildirmek istediklerinde, halkın gıda kontrolüne etkin katılımını sağlamak, tüketici sağlığı ile haksız rekabeti önlemek amacıyla 2009 yılından itibaren faaliyette bulunan Alo 174 Gıda Hattı’nı arayarak ya da akıllı telefonlardan Alo 174 Gıda Hattı mobil uygulaması aracılığıyla gıda güvenilirliğine sağlamaya yönelik bilgi iletişiminde bulunabilirler.

ALO GIDA’YA 1,5 MİLYON BAŞVURU

Bakanlık olarak, gıda güvenilirliğini sağlamak amacıyla, BİMER ve Alo Gıda 174 kapsamında da şikâyet edilen ürün ve firmalara yönelik resmi kontrol faaliyetlerini yürüttüklerini anlatan Dr. Neslihan Alper, bu çerçevede tüketicinin denetim mekanizmasına etkin katılımının sağlanması amacıyla kurulan Alo 174 Gıda Hattı’na faaliyete geçtiği tarih olan 14.02.2009 tarihinden 30.11.2015 tarihine kadar yapılan 1 milyon 543 bin 184 müracaatın 321 bin 506 adedi gıdayla ilgili bilgi edinme, ihbar ve şikayet olarak değerlendirilerek kayıt altına alındığını ve gerekli işlemlerin yapıldığını söyledi. Ayrıca laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıda ve yem ile kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarasını içeren bilgilerin Bakanlığın resmi internet sitesi olan www.tarim.gov.tr adresinden kamuoyunun bilgisine sunulduğunu aktaran Alper, “Bu hükümler doğrultusunda, laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen toplam 614 parti ürün (et ürünü, süt ürünü, baharat, bal, fıstık ezmesi, bulgur, bitkisel yağ, alkollü içecek ve tahin olmak üzere) ile laboratuvar analizleri sonucunda içeriğinde ilaç etkin maddesi tespit edilen 137 parti ürünle (takviye edici gıda, çikolata, enerji içeceği, kahve ve alkolsüz içecek) ilgili olarak 27 Mart 2012 tarihinden itibaren değişik zamanlarda toplam 751 parti ürün resmi internet sitemizden kamuoyuna duyuruldu” diye konuştu.