Gıda Teknolojisi

Genel Müdürlüğünüz tarafından yürütülen piyasa gözetimi ve denetimi çalışmalarının hazır ambalajlı gıda ürünleri özelinde, üretici ve tüketiciler açısından taşıdığı önemi açıklayabilir misiniz?

Ülkemizin büyüme trendinin süreklilik kazanmasıyla birlikte kişi başına düşen ortalama gelirdeki artışlar ve yaşam standartlarındaki hızlı değişimler, hazır ve paketlenmiş ürünlerin hızlı bir şekilde hayatımıza girmesine yol açmıştır. Dolayısıyla yaşam tarzımız ve beslenme alışkınlıklarımız da hızla değişmeye başlamış olup, toplum olarak daha çok tüketim odaklı bir hayata entegre olmaya başlanılmıştır. Bu sebeple, Bakanlığımız sorumluluğundaki gıda ve gıda dışı hazır ambalajlı ürünlerde tüketici hak ve menfaatlerinin korunması, haksız rekabetin önlenmesi, üretimde kalite standardının yükseltilmesi ve ambalajlı ürünlerde miktar doğruluğunun sağlanması amacıyla denetimlere başlamış ve düzenli olarak bu faaliyetlerini sürdürmektedir.

 

Hazır ambalajlı mamullerle ilgili olarak yapılan bu denetim faaliyetleri, Bakanlığımız sorumluluğumuzda bulunan ve AB teknik mevzuatından uyumlaştırılan “Hazır Ambalajlı Mamullerin Ağırlık ve Hacim Esasına Göre Net Miktar Tespitine Dair Yönetmelik (76/211/AT)”, “Ölçü Kabı Olarak Kullanılan Ölçü Şişelerine Dair Yönetmelik (75/107/AT)” ve “Hazır Ambalajlı Mamullerin Nominal Dolum Miktarı ile İlgili Kuralların Belirlenmesine Dair Yönetmelik (2007/45/AT)”lere göre yürütülüyor. Söz konusu denetimlerde ambalaj üzerinde belirtilen net ürün miktarı ve ambalaj üzerindeki yazı ve birim işaret bilgileri kontrol edilmektedir. Yapılan denetimlerde tespit edilen uygunsuzluklara 3516 ve 4703 sayılı kanunlar çerçevesinde gerekli idari işlemler yapılmaktadır.

 

Sonuç olarak, ülkemizdeki hazır ambalajlı mamul üreticilerinin sayısı ve bir hazır ambalajlı mamul üreticisinin onlarca çeşit ürün yelpazesine sahip olduğu dikkate alınırsa bu sektörde yapılan denetimlerin tüketicilerin haklarının korunması ve haksız rekabetin önlenmesinde ne kadar büyük bir etkiye ve öneme sahip olduğu yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, Bakanlığımız 2012 yılında çapraz denetimlere başlamış olup bu denetimlerini düzenli olarak sürdürmektedir. 

 

45 GIDA ÜRÜNÜNE 137 BİN TL PARA CEZASI

2015 yılı ve bu yılın ilk 6 aylık döneminde hazır ambalajlı gıda ürünlerine yönelik miktar kontrolü ve etiket gerekliliklerinin sağlanıp sağlanmadığına yönelik gerçekleştirdiğiniz denetimler hakkında bilgi verebilir misiniz? En çok hangi noktalarda aykırılıklar tespit ettiniz?

Bakanlığımız Piyasa Gözetimi ve Denetimi - PGD veri tabanından alınan bilgilere göre; hazır ambalajlı mamullerle ilgili 2015 yılının ilk 6 ayında 2 bin 262 ürün denetlenmiş olup, aykırılık tespit edilen ürün sayısı 278’dir. Bu aykırılıkların 52’i nominal dolum miktarının eksikliğinden, 226’sı da etiket/işaret uygunsuzluğundan kaynaklanmaktadır. Kesilen idari para cezası 178 bin 344 TL’dir. 2016 yılının ilk 6 ayında ise denetlenen toplam ürün sayısı 2 bin 284 olup aykırılık tespit edilen ürün sayısı ise 200’dür. Bu aykırılıkların 58’i nominal dolum miktarının eksikliğinden, 142’si de etiket/işaret uygunsuzluğundan kaynaklanmaktadır. Gıda mamullerinde 45, gıda dışı mamullerde 13 olmak üzere toplam 58 ürüne 194 bin 675 TL idari para cezası uygulanmıştır. 45 gıda ürününe kesilen para cezasının tutarı ise 137 bin 207 bin TL. Denetim sonuçları ürün grubu bazında detaylı olarak incelendiğinde, riskli ürünlerin gıda kategorisinde süt ve süt ürünleri, unlu mamuller, kuruyemiş ve küp şeker olduğu görülmektedir. 

 

USULSÜZLÜK TESPİT EDİLEN ÜRÜNLER 

Yapılan denetimlerde en çok aykırılığa süt ve süt ürünleri, şeker ve unlu mamullerde rastlanıyor. Bunun başlıca sebeplerini açıklayarak bu ürünlerde tespit ettiğiniz aykırılıkları anlatabilir misiniz? 

Piyasada eksik miktardaki hazır ambalajlı mamullerin dolaşımına asla müsaade edilmemektedir. Hem tüketicinin aldatılmasına hem de üreticiye güven duyulmasına zarar verecek uygulamalara izin verilmiyor. Bu nedenle Bakanlığımız, piyasa gözetim ve denetimine önem vermekte ve düzenli olarak denetimler yapmaktadır. Yapılan bu denetim sonuçları incelendiğinde, gıda ürünlerinde riskli ürün gruplarının süt ve süt ürünleri, un ve unlu mamuller ile küp şekerler olduğu; gıda dışı ürünlerde ise riskli ürün gruplarının kozmetik ürünleri ile boyalar olduğu görülmektedir.  Ülkemizde hazır ambalajlı mamul üreticilerinin büyük çoğunluğunun gıda ürünlerinde faaliyet göstermesi sebebiyle toplam denetlenen ürünler içerisinde gıda ürünleri büyük paya sahip bulunmaktadır.

 

Diğer taraftan, sabun gibi gıda dışı ürünler ile unlu mamuller ve şeker gibi gıda ürünlerinin paketleme işleminden sonra nem kaybetme özelliğine sahip olması sebebiyle miktar eksikliğinden dolayı tespit edilen aykırılıkların bu ürün gruplarında yoğunlaştığı söylenebilir. Çünkü paketlenmiş makarna, ekmek veya sabun gibi bazı hazır ambalajlı mamuller kimyasal özelliği itibariyle ve ortam şartlarına bağlı olarak nem kaybedebilmektedir. Bu nedenle, bu tip ürünler hava alacak şekilde çok küçük gözeneklere sahip malzemelerden oluşan ambalajlarda paketlenmektedir. Ancak bu yöntem ürünün nem kaybetmesini önlemekten ziyade üründe bozulma meydana gelmesini önlemek için hava sirkülasyonunu sağlamak amaçlıdır. Üreticiler söz konusu ürünlerin raf ömrünün uzatmak için bu tip ambalajlar kullanırken, diğer taraftan ürünlerde buharlaşmadan dolayı miktar kayıpları olabilmektedir. Bu da oldukça önemli bir konudur. Zira, tüketiciler miktarı eksik bir hazır ambalajlı mamul ile karşılaşmak istememektedir.

 

Dolayısıyla, dolum işletmecileri ürünün net miktarında azalma meydana gelmemesi için sevkiyat, depolama ve havalandırma şartlarını bu tip durumlara karşı ayarlamalı ve ihtiyat payını dikkate alarak dolum yapmalıdırlar. Bu bağlamda, Bakanlığımız sorumluluğunda bulunan hazır ambalajlı mamullere yönelik olarak, yoğurttan, küp veya toz şekere, sıvı yağdan su ve süte kadar, kahveden  tereyağı, kaşar peyniri, ayran, çay, un, çikolata, boya, deterjan, alkollü ve alkolsüz içecekler vb. kadar çeşitli gıda ve gıda dışı ürünlerde denetimler yapılmaktadır.

 

KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELERDE 

DAHA YAYGIN

Bakanlığınızca gerçekleştirilen denetimlerde en sık rastlanan uygunsuzluklar nelerdir? Bu noktada özellikle gıda sanayicilerinden beklentilerinizi öğrenebilir miyiz?

Bakanlığımızca hazır ambalajlı mamullere yönelik yapılan denetimlerde en sık rastlanan uygunsuzluk, mevzuata göre ambalaj üzerindeki metrolojik etiket bilgisinin yanlış gösterilmesi ile üreticinin beyan ettiği ürün miktarının eksik olarak satışa sunulmasıdır. Bu çerçevede yapılan denetim sonuçlarına göre, söz konusu uygunsuzlukların küçük ve orta ölçekli üreticilerin kendi sorumluluğunda bulunan mevzuatı ve değişikliklerini yeterince takip etmemesinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle, gerçekleştirilen denetimlerde mevzuat hakkında gerekli tüm bilgiler firma yetkililerine personellerimizce verilmektedir. Ayrıca, üreticilerin bilinçlendirilmesi amacıyla denetlenen yerlerde ve fuarlarda Bakanlığımızca bastırılan broşürler dağıtılmakta ve elektronik ortamda ulaşabilecekleri internet adresleri de verilmektedir. Bu bağlamda sanayicilerimizden beklentimiz, haksız rekabetin önlenmesi ve tüketicinin korunması amacıyla mevzuat ve değişikliklerinin takip edilmesi ve mevzuatta belirtilen hususlarda gerekli hassasiyetin gösterilmesidir.

 

Başkanlığınızca yürüttüğünüz ve gıda sektörüyle yakın işbirliği içinde olduğunuz Hazır Ambalaj Teknik Komitesi’nin çalışmaları ve gündeminde yer alan konulardan bahseder misiniz? 

Sektör toplantılarının temel amacı, kamu ve özel sektörün bir araya gelip sektör sorunlarıyla ilgili fikir alışverişinin yapılması ve sorunlarla ilgili çözümler aranmasıdır. Bu çerçevede, 14/10/2005 tarihli ve 25966 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Hazır Ambalaj Teknik Komitesinin Oluşumu ve Görevlerine Dair Tebliğ” uyarınca Hazır Ambalaj Teknik Komitesi (HAZTEK) kurulmuş ve bu komitenin ilk toplantısı 02/02/2006 tarihinde yapılmıştır. Bugüne kadar toplam 20 HAZTEK toplantısı gerçekleştirilmiş olup son HAZTEK toplantısı ise 07/04/2016 tarihinde İstanbul Ticaret Odası’nda yapılmıştır. Yapılan toplantıda 2015 ve 2016 yılı Bakanlığımız denetimleri, 2015 yılında yapılan mevzuat değişiklikleri, 10 kg/L üzerindeki hazır ambalajlı mamullerin metrolojik kontrolleri için hazırlanan yönetmelik taslağı ve üreticilerin sorumluluklarına ilişkin konular görüşülmüştür. 

 

ÇAPRAZ VE ODAKLI DENETİMLERE BAŞLADIK  

Geçtiğimiz yıl sizinle gerçekleştirdiğimiz söyleşimizde 2016 itibariyle piyasa gözetimi ve denetim planı uygulamasının başlayacağını açıklamıştınız. Gelinen son durum hakkında bilgi verebilir misiniz? 

Bakanlığımızın görev ve sorumluluk alanına giren ürünlerle ilgili her yıl piyasa gözetimi ve denetimi planı hazırlanmaktadır. Bu kapsamda 2016 yılında Bakanlığımızın tüm ilgili birimleri tarafından yürütülecek piyasa gözetimi ve denetimi çalışmaları “2016 Yılı Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD) Planı” çerçevesinde yürütülmektedir. Bu plan çerçevesinde, Bakanlığımız hazır ambalajlı mamullerde tespit edilen uygunsuzlukları azaltmak/ortadan kaldırmak amacıyla her yıl odaklanmış denetim faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Ayrıca, Genel Müdürlüğümüz koordinasyonunda diğer il müdürlüklerimizin personel ve araçlarının katılımlarıyla hazır ambalajlı mamul üreticileri ve ithalatçılarında çapraz denetimler yapılmaktadır. Bu bağlamda, hazır ambalajlı mamullerle ilgili olarak üretici ve ithalatçı nezdinde 2016 yılında 44 ilde çapraz denetim, 37 ilde odaklı denetim olmak üzere 81 ilde denetim yapılması planlanmıştır. 2016 yılının ilk 6 aylık döneminde 22 ilde çapraz ve 16 ilde odaklı olmak üzere toplam 38 ilde denetimler gerçekleşmiş olup, yılın ikinci yarısında da denetimlere düzenli olarak devam edilecektir.