Gıda Teknolojisi

Resmi kontroller çerçevesinde Bakanlığınızın laboratuvar faaliyetlerinden bahsedebilir misiniz? Kamu ve özel gıda laboratuvarlarının sayıları ve akreditasyon durumları hakkında da bilgi verebilir misiniz?

Ülkemizde Bakanlığımıza bağlı 39 Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü, Ulusal Gıda Referans Laboratuvar Müdürlüğü ve Bursa Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olmak üzere 41 kamu laboratuvarı ve Bakanlığımız tarafından yetkilendirilen 93 özel gıda kontrol laboratuvarı bulunmaktadır. Gıda kontrol laboratuvarları, “Gıda Kontrol Laboratuvarlarının Kuruluş, Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul Ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik” kapsamında belirtilen ürünlerde Bakanlık il müdürlüklerince ithalat, ihracat, denetim ve benzeri amaçlar için gönderilen numunelerin analizlerini, diğer kamu kurumlarından gönderilen numunelerde resmi istek analizlerini, üniversiteler gibi kurum ve kuruluşların, şahıs veya firmaların özel istek analizlerini, araştırma geliştirme ve proje analizlerini raporlarında belirtmek kaydı ile yapmaktadır. Yetkilendirilen özel gıda kontrol laboratuvarları ise ithalat, ihracat ve özel istek analizlerini gerçekleştirmektedirler. Söz konusu laboratuvarlar gıda, gıda ile temas eden her türlü madde ve malzemeler ile yemlerin güvenirliği, hijyen ve kalite analizlerini yapmakla yükümlüdür. Bakanlığımıza bağlı 41 kamu laboratuvarının 38’i ve yetkilendirilen 93 özel gıda kontrol laboratuvarının ise 84’ü TÜRKAK tarafından TS EN ISO/IEC 17025:2012 “Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar” standardına göre akredite edilmiştir. Gıda kontrol laboratuvarları adı geçen yönetmeliğe göre, 2 yılda bir denetlenmekte olup personel, analiz, cihaz yönüyle sürekli izlenmektedir. 

 

GIDALARDA TESPİT EDİLEN UYGUNSUZLUKLAR

Bu yılın ilk 8 ayında gerçekleştirdiğiniz denetimler sonucunda güvenilir olmadığını tespit ettiğiniz ürünlerin sayısı nedir, bu ürünlerin ne kadarlık kısmını kamuoyuyla paylaştınız ve hangi yaptırımları uyguladınız? 

2016 yılı Ağustos ayı sonu itibariyle taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıda maddeleriyle ilgili olarak toplam 311 parti ürün (et ürünü, süt ürünü, bal, fıstık ezmesi, bulgur, baharat, bitkisel yağ, alkollü içki ve tahin) açıklanmıştır. Taklit ve tağşiş edilmiş ürünleri üreten firmalar hakkında 5996 sayılı kanun kapsamında olumsuzluk tespit edilen her bir parti için 15 bin 466 Türk Lirası idarî para cezası uygulanarak; bu ürünlerin mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilmektedir. Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıda maddeleriyle ilgili olarak laboratuvar analizleri neticesinde, içeriğinde ilaç etken maddesi tespit edilen 44 parti ürün (takviye edici gıda, çikolata, alkolsüz içecek, kahve ve enerji içeceği) açıklanmıştır. Bu ürünler ise, masrafları sorumlusuna ait olmak üzere piyasadan toplatılmaktadır. Ayrıca söz konusu ürünleri üreten veya piyasaya arz edenler hakkında kamunun sağlığına karşı suçlar kapsamında Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunulmuştur.

Kamuoyu duyurusu yapılan ürün gruplarında tespit edilen bazı uygunsuzluklar şunlardır:

• Et Ürünleri: Kırmızı et ürününde kanatlı eti tespiti, tek tırnaklı eti tespiti, domuz eti tespiti, soya tespiti, sakadat tespiti, yabancı doku tespiti, iç organ tespiti, baş eti tespiti, MAE kullanımı vb. 

• Süt Ürünleri: Bitkisel yağ tespiti, jelatin tespiti, nişasta tespiti, keçi sütünde koyun veya inek sütü tespiti vb.

• Bal: C13, C4, prolin, diastas sayısı, fruktoz/glukoz, elektirik iletkenliği, fruktoz+glukoz değerlerinin farklılığı ve şeker ilavesi vb.

• Takviye Edici Gıdalar: İlaç Etken Maddesi (Sibutramin veya sildenafil) kapsamında kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünler kapsamında değerlendirilen olumsuzluklar vb.

• Bitkisel Yağlar: Tohum yağları tespiti

• Baharat: Yapay gıda boyası tespiti

• Çikolata: İlaç etken maddesi (Sildenafil) kapsamında kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünler kapsamında değerlendirilen olumsuzluklar vb.

• Alkolsüz İçecekler: İlaç etken maddesi (Sildenafil) kapsamında kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünler kapsamında değerlendirilen olumsuzluklar vb.

• Bulgur: Yapay Gıda Boyası

• Kahve: İlaç etken maddesi (Sildenafil) kapsamında kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş ürünler kapsamında değerlendirilen olumsuzluklar vb.

• Tahin: Soya kullanımı

Gıda ve yem resmi kontrollerinde temel amaç, tarladan sofraya, çiftlikten çatala gıda ve yem güvenilirliği, tüketicilerin doğru bilgilendirilmeleri ile menfaatlerinin korunmasını sağlamaktır. Bu amaçla; gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet gösteren işletmeciler, kendi faaliyet alanının her aşamasında 5996 sayılı kanunda belirtilen şartları sağlamak ve bunu doğrulamakla yükümlüdür. Ayrıca, gıda işletmecileri ürettikleri, sattıkları ve toplu tüketime sundukları gıdaların Türk Gıda Kodeksi’ne uygunluğunu sağlamaları gerekmektedir. Taklit, tağşiş ve/veya insan sağlığına zarar verecek mahiyette ürünleri üreten, satan, ithal eden gıda işletmecileri hakkında idari yaptırımlar uygulanmaktadır. Bakanlığımız, bu konularda ciddi hassasiyetler göstermekte olup, halk sağlığının korunmasında gereken her türlü tedbiri almaktadır.

 

OKUL KANTİNLERİNE 32 BİN DENETİM 

Risk esaslı denetimlerinizde hangi gıda ürünlerini ve işletmeleri denetliyorsunuz? Özellikle okul kantinlerinin denetimleriyle ilgili bilgi verebilir misiniz?

Bakanlığımızca gıda işletmelerine yönelik risk esaslı denetimler gerçekleştirilmekte olup, bu şekilde işletmenin denetim sıklığı belirlenmektedir. Denetim sıklığı; işletmenin ürettiği veya tüketime sunduğu ürün riski ve işletmenin teknik ve hijyenik koşullarından kaynaklanan risk ile doğru orantılıdır. Buna göre ayda bir denetlenen işletmeler olduğu gibi, 3 ayda, 6 ayda ve yılda bir denetlenen işletmeler olabilmektedir. Ayrıca, et ürünleri ve süt ürünleri üretimi ve satışı yapan gıda işletmeleri; yemekhane, otel, lokanta-restoran, fast food, dönerci, hazır yemek-tabldot yemek üretimi yapan perakende işletmeler, su ürünleri üretimi ve satışı yapan gıda işletmeleri vb. risk puanı yüksek gıda işletmeleri olarak değerlendirilmekte olup, bu işletmelere yönelik yapılan resmi kontrollerin sıklığı daha fazla olmakta ve bu konuda gerekli hassasiyetler gösterilmektedir.    

 

Ülkemizde binlerce öğrenci en az bir öğününde okul kantinlerinde beslendiğinden, geleceğimizin teminatı çocuklarımızın sağlığı açısından okul kantinleri ile kantinlerden temin edecekleri gıdaların hijyenik olması çok önemlidir. 2011 yılından bugüne tüm eğitim-öğretim dönemlerinde okullar, yaz okulları ve kamplarda bulunan kantin ve yemekhaneler her sömestrde en az bir kez olmak üzere yılda iki kez Bakanlığımızca denetlenmektedir. 2015-2016 eğitim-öğretim döneminin başlamasıyla beraber İl Müdürlüklerimiz okul kantinlerinin denetlenmesi konusunda talimatlandırılmıştır. Buna göre, 28 Eylül 2015 okulların açılış tarihinden 2. Yarıyıl Dönem sonu olan 10 Haziran 2016 tarihine kadar 31 bin 765 denetim gerçekleştirilmiş olup mevzuata uygun olmayan 221 işletmeye idari yaptırım kararı uygulanmıştır.  Ayrıca yaz tatili döneminde Eylül ayına kadar ise 1.221 denetim gerçekleştirilmiş olup mevzuata uygun olmayan 12 işletmeye idari yaptırım kararı uygulanmıştır. Gıda güvenilirliğinin sağlanması konusunda, kantin işletmecilerinin sorumluluğu ve bilinci yanında okul idarelerinin ve velilerin takibi de çok önemlidir. Veliler ve öğrencilerin okul kantinlerinde hijyen ile ilgili karşılaştıkları olumsuzlukları mutlaka 174 Alo Gıda Hattı’na bildirmesi denetimlerimize önemli bir katılım sağlayacaktır. 

 

TAKVİYE EDİCİ GIDALARA SIKI TAKİP

Gıda takviyeleri risk esaslı denetimler kapsamında önemli yer tutmaya başladı. Bunun sebeplerini ve bu ürünlerle ilgili yapmış olduğunuz denetimlere ilişkin mevcut durumu açıklayabilir misiniz? 

Takviye edici gıdalar son dönemde gündemi meşgul eden gıda ürünlerinin başında gelmektedir. Söz konusu ürünler tüketici üzerinde merak uyandırması bakımından sürekli takip edilen konular arasında yer almaktadır. Takviye edici gıdalar 5996 sayılı kanun kapsamında “normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının, kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünler” olarak tanımlanmıştır. 

Takviye edici gıda olarak ithal edilen veya kayıt altına alınan işletmelerde günlük beslenme ihtiyacının karşılamasının desteklenmesi amacıyla üretilen ürünler kullanım amaçlardan farklı şekillerde pazarlanabilmektedir. Yazılı - görsel medyada ve internet sitelerinde tüketiciyi yanıltıcı ifadelerle tanıtılarak ve endikasyon belirterek satışa sunulabilmektedir. Ayrıca; hastalık korkusunun yaratılması, tüketicinin bilgi noksanlıklarının kullanılması yoluyla ürüne talep oluşturan, haksız rekabet yaratarak tüketiciyi yanıltan çeşitli resim, görüntü ve sözlü ifadeler içererek bu ürünleri ilaçmış gibi gösteren yayınların son dönemde artması yetkili kurum ve kuruluşların konuyla ilgili denetimlerin arttırılmasını gerekli kılmıştır. Ticarî reklâm, ilân veya etiket yoluyla yapılan mevzuata aykırı reklam ve tanıtımlar Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığına bildirilmektedir.

 

2015 yılı içerisinde takviye edici gıdalar ile ilgili toplam 3 bin 886 denetim yapılmış olup toplamda 146 idari yaptırım uygulanmıştır. Bu idari yaptırımların 26 adedini savcılığa suç duyurusu teşkil etmiştir. 2016 yılının ilk sekiz ayında toplam 2 bin 706 denetim yapılmış olup, bu yaptırımların 10 adedi savcılığa suç duyurusu olmak üzere toplamda 130 idari yaptırım uygulanmıştır. 2012 yılından bugüne kadar yapılan kamuoyu duyurularında kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde ilaç etkin maddesi içeren takviye edici gıda niteliğinde 128 parti ürün Bakanlık resmi internet sitesinde kamuoyunun bilgisine sunulmuştur.

 

ALO GIDA’YA BAŞVURULAR KOLAYLAŞIYOR

Gıda denetimi ve analizlerinin tüketiciler tarafından izlenebilirliği hususunda bugünkü durum nedir? 

Gıda veya yem işletmecileri izlenebilirliği sağlamak amacıyla, üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında, sorumluluğundaki gıda veya yemin, gıda veya yeme ilave edilecek her türlü maddenin ve gıdanın elde edildiği hayvanın takibinin yapılabilmesi için, bir sistem oluşturmak ve talep hâlinde bu bilgileri Bakanlığa sunmak zorundadır. Piyasaya arz edilecek gıda ve yem, izlenebilirliği sağlamak amacıyla, uygun şekilde etiketlenmek veya Bakanlıkça belirlenecek bilgi ve belgelerle uygun şekilde tanımlanmak zorundadır. Bu nedenle, tüketiciler gıda ve yemde izlenebilirlik açısından herhangi bir sıkıntı görmeleri durumunda, en iyi denetçi tüketicinin kendisidir düşüncesinden hareket edilerek yola çıkılan ve 2009 yılında kurulan ALO 174 Gıda Hattı’na her türlü şikayet ve talebini iletebilmektedir. Bu çağrı merkezi tarafından alınan ihbar ve şikâyetler web tabanlı yazılımlar sayesinde içeriğine göre Bakanlığımızın ilgili birimlerine iletilmektedir. Yapılan değerlendirme ve denetim sonucu yapılan işlemler ile ilgili bilgiler aynı web yazılımına kaydedilmekte ve T.C. kimlik numarası karşılığında başvuruda bulunan kişiye başvuru takip numarası verilmektedir. Başvuru sahibi, T.C. kimlik numarası ve bu başvuru numarasıyla ya Alo174’ü tekrar arayarak ya da www.alo174.gov.tr internet adresi üzerinden şikâyet ve talebinin sonucunu sadece kendisi görebilmektedir.  Alo 174 hattı teknolojik gelişmeler ile uyumlu bir şekilde geliştirilerek, Alo 174 Gıda IOS uygulaması ve Alo 174 Gıda Android uygulaması gerçekleştirilerek akıllı telefonlardan erişim imkanı sağlanmıştır. Ayrıca işitme engelli vatandaşların www.alo174.gov.tr adresinde şikayetini görüntülü olarak dile getirmesi sağlanmıştır. Turistlerin de şikayetlerini iletebilmeleri için İngilizce dilinde hizmet verilmeye başlanmıştır. 

 

Avrupa Birliği uyum sürecinde gıda laboratuvarlarının altyapılarının iyileştirilmesi ve kapasitelerinin artırılması amacıyla Bakanlığınızın da içinde yer aldığı çalışmalardan bahsedebilir misiniz? 

Laboratuvarların altyapılarının iyileştirilmesi ve kapasitelerinin artırılması amacıyla hem yurtiçi hem de AB projeleri yürütülmekte ve çeşitli eğitim faaliyetleri yapılmaktadır. Bu kapsamda; Gıda Güvenliği ve Kontrol Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (2009-2018), gıda kontrol laboratuvarlarının fiziki altyapısını geliştirmek amacıyla yürütülen yatırım projesidir. Proje kapsamında laboratuvarların fiziki yapısının iyileştirilmesi ve yeni cihaz alımı için gereken ödenekler yer almaktadır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında Ankara, Tekirdağ, Adana ve Rize Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlükleri’nin yeni bina yapımı inşaat projeleri de yürütülmektedir. Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünlerde İzleme Sisteminin Geliştirilmesi Projesi (2015-2018), kalıntı izleme analizlerinin yürütülmesinde görevli laboratuvar ve enstitü müdürlüklerinin analizlerin gerçekleştirilmesi için gerekli cihaz ve sarf malzemenin alınması ve altyapının desteklenmesi amacıyla uygulamaya konulmuştur. Laboratuvarlarımızda personelin teknik kapasitelerinin artırılması amacıyla hizmet içi eğitim programının yanında Avrupa Komisyonu Genişleme Genel Müdürlüğü’ne bağlı Kurumsal Yapılanma Birimi tarafından yönetilen teknik destek ve bilgi değişimi programı olan TAIEX kapsamında AB uzmanlarından eğitimler alınmaktadır. 2005 yılında 30 kişi eğitim almıştır. 2016 yılında 3 farklı konuda TAIEX eğitimleri planlanmıştır. Aynı zamanda çeşitli programlar kapsamında ihtiyaç duyulan konularda yurt dışı eğitimlere katılım sağlanmaktadır. Resmi kontroller, Hayvan Refahı, Zoonozlar ve Hayvansal Yan Ürünler Hakkında Kapasite Oluşturma konulu AB eşleştirme projesi (2016-2018) yürütülmektedir. Bu kapsamda laboratuvar analizlerinin AB ile uyumluluğunu tamamlamak üzere, AB ülkelerinde yapılan uygulamaların yerinde görülmesi de dahi toplam 150 personele AB uzmanlarınca eğitim verilecektir.