Gıda ile temas edebilen çelikler
21/06/2020 - 12:34:00
Dr. Aziz Hatman
Uddeholm Türkiye Satış ve Pazarlama Direktörü
aziz.hatman@uddeholm.com.tr
Gıdaya takımlardan metal bulaşı
Çelik bir alaşımdır: Demir ve karbonun bir alaşımı ancak sertlik, mukavemet, aşınma direnci gibi özellikler ya da yağa, aside, suya karşı korozyon dayanımı sağlanabilmek için Cr, Ni, Al, V, Mo, Mn gibi diğer metalleri alaşım elemanı olarak ve eser miktarda da olsa ağır metaller dahil Cu, S, P, Si gibi bir dizi başka “istenmeyen” ama engel de olunamayan ya da olunmayan elementi içerir. Özellikle paslanmaz çelik denen (ama aslında sadece daha geç korozyona uğrayan) çelikler en az Cr içerir. Benzer biçimde çeliklere sertlik sağlamak için % 2-10 arasında yine Cr, V, Mo gibi alaşımlar katılır. Yani çeliğin içinde çok önemli oranda diğer metaller bulunur.
Gıda teknolojisinde, gıdaların işlenmesi sırasında kullanılan takımların (kesici parçalayıcı bıçaklar, aynalar, ezme topları, iticiler, vidalar, kovanlar vb.) korozyonu ve aşınması yoluyla bu metallerin gıdaya geçmesi kaçınılmazdır. Önemli olan bu geçişin mertebesidir. Geçişi yavaşlatan ise çeliğin aşağıdaki özellikleridir:
Korozyon direnci
Aşınma direnci
Tokluk
Takımlardan gıdaya metal bulaşını engelleyebilmek için talkımın yapıldığı çeliğin korozyon direncinin yüksek, aşınma direncinin yüksek ve tokluğunun yüksek olması gerekir. Bu özelliklerden ilki göreli özelliktir yani sadece, diğer çeliklere göre kıyaslanabilir. Ancak diğer ikisi ölçülebilir özelliklerdir.
Gıda sanayi için verimli ve güvenli çelikler
Güvenli ama aynı zamanda verimli üretim gıda sanayinde çok önemlidir. Bulaşın insan sağlığına zararlı olup olmadığı takımın çalışma koşullarına göre sertifikalanmasıyla belgelenir. Hızlı çalışabilen, aşınmayan ve korozyona uğramayan çelikler ideal malzemelerdir. Hem verimli hem de güvenli. Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Komisyonu’nun 1935/2004 Nolu kararları uyarınca gıda ile temas eden malzemelerin 80/590/EEC ve 89/109/EEC Nolu mevzuata uygunluğu sertifikalı olmalıdır. Makinelerimizde kullanılan çeliklerin paslanmaz çelik olması yetmez, nasıl bir paslanmaz çelik olduğu ve sertifikalı olup olmadığı önemlidir. Gıda güvenliği kapsamında, Avrupa Birliği mevzuatına uygun olduğu sertifikalanmış çeliklerin, gıda işleme makinelerinde, kesici, parçalayıcı, kırıcı, ezici vs. gibi takımlarda kullanılması gerekmektedir.
Takımlardaki çelikleriniz gıdaya uygunluk sertifikasına haiz mi?
Çeliklerinizin AB mevzuatına uygun olduğunu gösteren bir sertifikası var mı? Uddeholm size sağlık riski taşımayan sertifikalı AB ve ABD mevzuatına uygun ürünler sunmaktadır. Eskiden korozyon dayanımı yüksek olan paslanmaz çeliklerin aşınma dirençleri düşüktü. Sertliği artırdığınızda hem paslanma artıyordu hem de kırılmalar ortaya çıkıyordu. Uddeholm bu açmaza son veren İsveçli takım çeliği üreticisidir. Uddeholm Paslanmaz Konsepti bu sorunu çözmüş ve hem paslanmaz hem de aşınma direnci yüksek üstelik tokluğu da çok yüksek çelikler geliştirmiştir. Bu çelik kalitelerinin Avrupa Birliği mevzuatı (1935/2004) uyarınca gıda endüstrisindeki gereklilikleri başarıyla karşıladığı Normpack tarafından onaylanmıştır. Tüm çelik kaliteleri gıda ile temasa uygundur. Bıçaklar, merdaneler, vidalar, vida segmentleri ve gıda ekstrüzyonu için kovanlar, kıyma aynaları ve yem pelet kalıplarında güvenle kullanılabilir.
İsveç’in 350 yıllık çelik üreticisi ve gıda sektöründe en çok tercih edilen takım çeliği üreticisi olan Uddeholm sağlık riski taşımayan sertifikalı AB ve ABD mevzuatına uygun ürünler geliştirmektedir. Aşağıdaki tabloda hangi çalışma koşullarında hangi çeliklerin kullanılabileceği gösterilmiştir.