Gıda Teknolojisi

Halit Karaboğa: Gıda analizi markaya yapılan önemli bir yatırım kalemidir

Halit Bey, dünyayı ve ülkemizi derinden etkileyen Covid-19 pandemisinin gıda sektörüne ve gıda güvenliğine etkilerinden söz edebilir misiniz? 

Hepimizin malumu yaklaşık 2 senedir daha önce bizim neslimizin tecrübe etmediği bir pandemi süreci yaşıyoruz. Bu süreçte gıda  üretiminin, arzının ve güvenilirliğinin güzel ülkemiz ve insanlık için ne kadar önemli ve stratejik olduğunu bir kez daha deneyimlemiş olduk. Açıkça söylemem gerekirse, ani ve beklentinin çok üzerinde oluşan talebe rağmen gerek gıda sanayi gerekse kamu ve özel gıda kontrol laboratuvarlarımız pandemi sürecinde rüşdünü ispat etti ve oluşan talebe rahatlıkla cevap verdi diyebiliriz. 

 

“Gıda laboratuvarlarımız pandemide tam kapasite çalıştı”

Pandemi döneminde ülkemizdeki kamu ve özel gıda analiz laboratuvarları nasıl faaliyet gösterdi? Sağlık alanında ne türden hizmet ve destekleriniz oldu?

Sokağa çıkma yasakları olduğu ilk günden beri gıda laboratuvarlarımız halk sağlığını korumak ve gıda sanayisinin üretimine devam etmesi amaçlı T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı talimatlarına istinaden görevlerine tam kapasite olarak devam etmiştir. Laboratuvarlarımızın birçoğunda PCR cihazı bulunmaktadır. GDO vb. analizleri akredite olarak bu cihazlarda gerçekleştirmekteyiz. Pandeminin özellikle ilk döneminde oluşan PCR cihaz talebini karşılamak için T.C Tarım ve Orman Bakanlığı ve T.C. Sağlık Bakanlığı’na bu süre zarfında PCR cihazlarımızı halk sağlığını korumak ve Covid-19 testlerini yapmak amacıyla ücretsiz kullandırabileceğimizi yazıyla belirttik. Bazı üyelerimizin bölgesel ihtiyaç olduğundan dolayı bu konuda destekleri olduğunu söylemek isterim. Kendilerine müteşekkiriz.

 

“Gıda analizleri halk sağlığı ve ihracat için çok kıymetli”

Özelikle gıda ihracatı yapan firmaların ürünlerini kontrol ettirmeleri ve hedef pazarlarında kendilerinden talep edilen standartları yakalayabilmeleri için gıda laboratuvarlarıyla çalışmaları çok önemli. Fakat birçok firmanın bunu mali bir külfet olarak gördüğü de açık bir gerçek. Gıda sektörünün çok büyük bölümünün KOBİ’lerden oluştuğunu göz önünde bulundurursak bu konuda neler söylemek istersiniz?

Günümüz şartlarında uluslararası standartlara uygun gıda üretimi yapmak için gerekli olan hemen hemen tüm analizler akredite olarak gıda laboratuvarlarımızda gerçekleştirilebilmektedir. Gıda ihracatımız için önemli bu hususu hatırlatmakta yarar var. Aslına bakarsanız birçok firma gıda analizini bir maliyet unsuru olarak görmek yerine, markaya ve ürüne yapılan bir yatırım kalemi olarak kabul ediyor. Bu bakış açısını başta KOBİ’ler olmak üzere tüm gıda endüstrisine yaymak halk sağlığı ve ihracatımız için çok mühimdir. Bir finansman alternatifi olarak özellikle KOBİ’lerin gıda analiz maliyetlerini düşürmek amaçlı KOSGEB’in hibe programları vardır. Bu hibe programlarından yaptırılan analiz bedelinin büyük bir bölümü karşılanabilir.

 

"Laboratuvarlar olarak Yeşil Mutabakat’a hazırız”

Yeşil Mutabakat konusunda son dönemde önemli gelişmeler yaşanıyor. Bu durumun Türk gıda endüstrisine yansımaları neler olacak? Bu sürece gıda laboratuvarları nasıl hazırlanıyor? 

Aralık 2019’da yayınlanan “Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal)” mevzuatının “2.1.6 Tarladan Sofraya: Adil, Sağlıklı ve Çevre Dostu bir Gıda Sistemi Tasarlamak” maddesi özetle şu şartları/kuralları gerektirmektedir: Avrupa gıdaları güvenli, besleyici ve yüksek kaliteli olmalarıyla ünlüdür. Bu artık küresel sürdürülebilirlik standardı haline getirilmelidir. Gıda üretim zincirindeki bütün oyuncular için yeni fırsatlar bulunmaktadır. Yeni teknolojiler ve bilimsel keşifler, sürdürülebilir gıda için artan kamu bilinci ve taleple birlikte tüm paydaşlara fayda sağlayacaktır. Avrupa Komisyonu, politika tekliflerinde en azından bu düzeyde bir hedef için Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi’yle birlikte çalışacaktır. Revize edilmiş Ortak Tarım Politikası’nın muhtemelen 2022’nin başına erteleneceği göz önüne alındığında, Komisyon, üye devletler ve paydaşlarla birlikte çalışarak tarım için ulusal stratejik planların en başından Yeşil Mutabakat ve Tarladan Sofraya Stratejisi’nin hedeflerini yansıtmasını sağlayacaktır. Stratejik planların, kimyasal tarım zehirlerinin yanı sıra suni gübrelerin ve antibiyotiklerin de kullanımı ve risklerini önemli oranda azaltmak için yüksek bir kararlılığı yansıtması gerekecektir. Tarladan Sofraya Stratejisi aynı zamanda döngüsel bir ekonomi elde etmeye de katkı sağlayacaktır. 

 

Sonuç olarak Tarladan Sofraya Stratejisi kapsamında sürdürülebilir gıda tüketimini teşvik etmek için tüm paydaşlar bütçelerine uygun sağlıklı gıdayı desteklemek amacıyla çalışacaklar. TURKLAB bünyesinde bu mevzuatı takip etmek, gelişmeleri uygunluk değerlendirmesi (test, muayene ve belgelendirme) sektörümüze olan etkisini belirlemek, hazırlık yapmak, üyelerimizi bilgilendirmek amaçlı aktif katılımlı çalışma komitesi oluşturmuştur. Komite olarak, AB mevzuat takibi yanı sıra üyesi olduğumuz ve yönetiminde bulunduğumuz EUROLAB (European Federation of National Associations of Measurement, Testing and Analytical Laboratories) tarafından bildirilen gelişmeleri takip etmekteyiz. Konuyla ilgili üyelerimize eğitim ve seminer faaliyetlerimiz de devam etmektedir.

 

Bilindiği üzere ülkemizde kalite altyapımız yüksek olup özellikle laboratuvar alanında birçoğu üyemiz olan kuruluşların laboratuvar yatırımları, altyapıları hem geniş kapsamlı hem de günceldir. Yani Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde talep edilecek tüm testleri yapma kapasitesine sahibiz. Avrupa Yeşil Mutabakatı ile ilgili yapmaya çalıştığımız iki temel husus var. Birincisi, uygunluk değerlendirmesi hizmeti ihtiyacı konusunda üst yönetimin ve/veya karar vericilerin farkındalığını arttırmaktır. İkinci önemli başlığımız ise, sürdürülebilirlik uygulamalarında haksız rekabetin önlenmesi ve müşterilerimizin mağduriyetinin engellenmesi amacıyla yanlış bilgilendirmelerin ortadan kaldırılmasını sağlamak, yani “greenwashing (yeşil boyama/yıkama)” içerikli açıklamaların reel ve bilimsel olarak düzeltilmesini sağlamaktır. Avrupa Yeşil Mutabakatı “Tarladan Sofraya Stratejisi” gereği ihtiyaç duyulacak yeni testlerin devreye alınması veya kapasitelerin arttırılması durumunda üyelerimiz esnek ve çevik şekilde organize olabilmektedirler. 

 

TURKLAB olarak yaşadığınız sorunlar, çözüm önerileriniz ve gündemizde yer alan diğer konulardan bahseder misiniz?

Özellikle son 15 senede özel gıda laboratuvarlarının T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı talimatları doğrultusunda gerek sayı gerek kapsam olarak uluslararası rekabet edecek düzeye geldiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Bu gelişme başta halk sağlığı olmak üzere gıda sanayimiz için çok önemlidir. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yoğun bir şekilde gerçekleştirmekte olduğu PGD (Piyasa Gözetimi ve Denetimi) faaliyetleri her geçen gün artmakta bunun halk sağlığına ve gıda sektöründeki haksız rekabete karşı olan faydaları görülmektedir. Bizler de memleketimizin her bölgesinde bulunan Bakanlığımız tarafından yetkili TÜRKAK tarafından akredite özel gıda kontrol laboratuvarları olarak bu sürece katkı sunmak ve denetimlerde yine Bakanlığımız tarafından alınan numunelere analiz desteği vermek istemekteyiz. Mevcut altyapımız buna çok müsaittir. Bu destek sayesinde gerçekleşecek birtakım faydaları ve verimlilik parametrelerini sıralamak gerekirse:  

 

-  Halk sağlığının korunması   

-  Bakanlığımızın özellikle operasyonel giderlerinde ciddi bir azalma   

-  Gıda endüstrisinde haksız rekabetin ve merdiven altının önüne geçilmesi   

-  Laboratuvarlarımıza 3 bin kişilik nitelikli doğrudan istihdam   

-  Üreticilerimizin ihracat  altyapısını oluşturma ve bu sayede ihracata teşvik  

-  Üretim yerlerinde verimliliğin artması ve israfı azaltmak, bu sayede gıda enflasyonunun düşmesine katkı. 

 

“Yeni yönetmeliğin yakın zamanda çıkmasını bekliyoruz”

Özel Gıda Laboratuvarları Yönetmeliği’nin yasalaşması süreciyle ilgili son durumu değerlendiren Halit Karaboğa şunları söyledi: “Dernek olarak, sektörümüzün güncel global gelişmelere daha hızlı adapte olabilmesi ve aynı zamanda mümkün mertebe bürokrasisini azaltabilmesi amaçlı yaklaşık 3 senedir T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın değerli yönetici ve çalışanlarıyla toplantılara katıldık. Bu süre zarfında sektörümüze olan yaklaşım ve iş birliği için sizlerin huzurunda kendilerine bir kez daha teşekkür etmek isterim. Aksi bir durum olmadığı sürece önümüzdeki aylarda yeni yönetmeliğimizin yayınlanacağı beklentisindeyiz.”