Gıda Teknolojisi

Türkiye'de tüketicilerde etiket okuma alışkanlıkları

Son dönemde karşımıza sıklıkla çıkan bir tabir etiket okuryazarlığı oluyor. Halk sağlığı için elzem olan bu durum kamudan özel sektöre kadar herkesin gündeminde. Üretici yasal mevzuatlar gereği ürettiği gıda maddesinin üzerine birçok elzem bilgiyi yazıyor. Bu bilgiler bizler yani tüketiciler okusun diye yazılıyor. Üretici firmanın ismi, son kullanma tarihi, besin içeriği, alerjen bilgisi ve daha birçoğu tüketici sağlığını etkileyen hayati öneme sahip bilgiler. İşte bu bilgilerin anlayarak okunmasına etiket okuryazarlığı  diyoruz. Peki ükemizde etiket okuryazarlığı ne durumda diye araştırdığımızda karşımıza ilginç sonuçlar çıkıyor. Yapılan araştırma sonuçlarını derlediğimizde

 

*Ürün seçimi yaparken ürün içeriğinden çok fiyatına dikkat ederek alışveriş yapılıyor. 

 

*Ülkemizde ürün etiketlerine bakan kişiler genel olarak sağlık sorunu olanlar, sporcular ve sayıları az da olsa sağlıklı beslenmek için çaba sarf edenler

 

*Genel olarak tüketicide var olan "pahalı olan sağlıklıdır" düşüncesi azımsanmayacak kadar fazla 

 

*Ankara Üniversitesi'nde yapılan bir tez çalışmasındaki verilere göre tüketicinin ürün içeriğini okuyarak kesin satın alma kararını etkileme oranı %21.8 olarak bulunmuştur.

 

*Etiketi okuyanların büyük bir oranı etikette yazanların en fazla %60 ının ne anlama geldiğini anlıyor

İyi bir etiket okuryazarı minimumda şunları bilmesi gerekiyor

 

Son tüketim tarihi: STT olarak kısaltılan Son Tüketim Tarihi mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilen ve insan sağlığı açısından kısa sürede tehlike oluşturacak gıdalarda belirtilen tarihten önce gıdanın tüketilmesi gerektiği anlamına geliyor. En çok karıştırılan Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) ise gıdanın tazelik, tat ve aroma gibi kalite özelliklerine göre belirleniyor. Yani TETT’si geçen bir ürün mikrobiyolojik açıdan bozulmuyor, ancak tazeliğini yitirmiş oluyor. Gıda satın alırken TETT’si yakın olan ürünler de alınıp tüketilebiliyor ve TETT’si geçen ürünler de kontrollü bir şekilde tüketilerek gıda israfı önlenebiliyor.

 

Muhafaza şartları: Özellikle israfı önleyen bu ikaz niteliğinde bilgiler çok önemli. Gıda ürünlerinin etiketinde satışa sunulan gıdanın hangi şartlarda muhafaza edilmesi gerektiğini söyleyen bu tabir ve işaretler de ambalajda küçük bir bilgi halinde yer alıyor. Gıdayı satışa sunanların sorumluluğunda olan bu konu, dikkat edilmediği takdirde gıdaların belirtilen tarihten önce bozulmasına neden olabiliyor. Tüketicinin, ‘serin ve kuru yerde muhafaza ediniz’ ibareli bir ürünü güneş altında tutmaması gerekiyor. Böylece evde çöpe atılıp israf olacak gıdaların önüne geçilebiliyor.

 

İşletme kayıt numarası: Tüketicilerin etiketlerde bulunan İşletme Kayıt ve Onay Belgesi’ni de kontrol etmeleri gerekiyor. Eğer paketli bir gıdada işletmeye dair bir kayıt ve onay yoksa bu durum gıdanın ‘güvenilir’ olmadığı anlamına geliyor. Dünyada her yıl 2.2 milyon kişi, gıdaya bağlı sağlık sorunları nedeniyle yaşamını yitiriyor. Bu sebeple tüketicinin hazır gıda tercihinde mutlaka kayıt altında olan bir işletmenin ürettiği ürünlere yönelmesi gerekiyor.

 

E kodları: Tüketicilerin kafalarını en çok karıştıran ve etiketleri okumaktan uzaklaştıran bileşen ise ‘E’ kodları oluyor. E kodu, her bir gıda katkı maddesi için Avrupa Birliği tarafından belirlenen kod numaraları demek. E kodları; renklendiriciler, koruyucular, antioksidanlar, asit baz sağlayıcılar, tatlandırıcılar ve koku verenler, geniş amaçlılar, emülsifiyer ve stabilizatörler gibi çeşitli gruplara ayrılıyor. Gıdasında hiçbir katkı maddesi olmasını istemeyen tüketicinin, E kodu bulunmayan bir gıdaya yönelmesi gerekiyor.

 

Alerjen Bilgileri: Hayati öneme sahip bu bilgiler en çok dikkat edilmesi gerekenler arasında yer alıyor. Alerjen ürünlerin doğrudan ya da dolaylı olarak yer aldığını söyleyen etiketlerin tüketimden önce dikkatle incelenmesi gerekiyor.

 

Besin Değerleri: Gıdanın içerdiği enerji değeri ile birlikte yağ, donmuş yağ, trans yağ, karbonhidrat, şeker, protein ve tuz gibi besin öğeleri miktarının dikkatle kontrol edilmesi gerekiyor.