Gıda Teknolojisi

Bakanlık görüşe açmıştı... Yeni peynir tebliği neler getirecek?

Tarım ve Orman Bakanlığı, "Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği"ni güncellemeye hazırlanıyor. Yapılacak değişiklikle tüketicilerin yanıltılmasının önüne geçmek amaçlanıyor. Eritme peynirlerde, peynirin kullanım amacına ilişkin ifadeler gıdanın adının yerine kullanılamayacak.

 

İlk bakışta taslak tebliğ ile; 

 

•             Eritme peynirinin, tulum, örgü, çeçil, dil, tel, abaza, kaşar peyniri gibi geleneksel ve yöresel peynirlerimizi çağrıştıracak ve tüketiciyi yanıltacak şekilde üretilerek piyasaya arz edilmesi yasaklanacak,

 

•             Eritme peyniri etiketinin temel görüş alanında, halihazırda en az 1,2 mm olan gıdanın adının yazım punto büyüklüğü en az 3 mm olacak şekilde arttırılacak,

 

•             Çeşnili peynirlerde toplam çeşni oranı yüzde 6 ile sınırlandırılacak,

 

•             Çeşni amaçlı kullanılacak sert kabuklu meyveler, yağlı tohumlar ile tahıl vb. bileşenlerin ezme veya püre şeklinde kullanılması yasaklanacak,

 

•             Eritme peynirlerinde; peynirin kullanım amacına ilişkin ifadelerin gıdanın adının yerine kullanılması engellenecek.

 

Görüşe açıldı

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan taslak kamoyunun görüşüne açıldı. Gelen görüşler değerlendirilerek taslağa son hali verilecek. Taslağa görüş verilmesi için son tarih 6 Eylül 2024 olarak belirtildi. Bakanlık, geçtiğimiz nisan ayında tüketicilerin korunması için gıda etiketlerinde yeni bir düzenlemeye gitmişti. Gıdanın adında ve etiketinde, özelliklerini taşımadığı başka bir gıdanın adıyla birlikte “… tadında”, “… lezzeti”, “… keyfi” ve benzeri ifadelerin kullanılması yasaklanmıştı.

 

Gıda Teknolojisi Dergisi olarak peynir tebliği taslağıyla ilgili sektörden ve konunun uzmanı olan isimlerden aldığımız değerlendirmeleri aşağıda paylaşıyoruz. 

 

SETBİR Başkanı Dr. İsa Coşkun: “Peynirde tağşişin ve haksız rekabetin önüne geçilecek”

Mevcuttaki Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği’nin (Tebliğ No: 2015/6) 8 Şubat 2015 tarihinde yürürlüğe girdiğini anımsatarak sözlerine başlayan Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği Derneği (SETBİR) Yönetim Kurulu Başkanı İsa Coşkun, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın, gıda güvenilirliğinin temini, tüketicinin yanıltılmasının ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla SETBİR üyelerinin de dahil olduğu ihtisas alt komisyonu çalışmalarıyla söz konusu tebliği güncellemeyi amaçladığını belirtti.

 

Türkiye’de özellikle peynirde taklit ve tağşişin çok fazla yapıldığının görüldüğünü, taklit ve tağşiş yapan firmaların SETBİR üyeleri gibi mevzuata uyumlu üretim yapan markalar için haksız rekabet oluştururarak, halk sağlığını olumsuz yönde etkilediğine dikkat çeken Coşkun, “Taklit ve tağşişi engellemenin yolu, etkin denetimden geçmektedir. Yapılan analizlerde en son teknolojik cihazların ve en yeni analiz yöntemlerinin kullanılmasını gerekmektedir. 2022 yılında SETBİR olarak Tarım ve Orman Bakanlığımıza, peynirde taklit/tağşişin önlenmesi, tuz oranının önemi ve eritme peynirinin diğer peynirler ile aynı kategoride olmaması gerektiğini bildirmiştik. Bu kapsamda; yeni tebliğ ile eritme peynirinin, tulum, örgü, çeçil, dil, tel, abaza, kaşar peyniri gibi geleneksel ve yöresel peynirlerimizi çağrıştıracak ve tüketiciyi yanıltacak şekilde üretilerek piyasaya arz edilmesi yasaklanacak ve ürün etiketinde eritme peyniri ifadesi daha büyük yazılacaktır” dedi. 

 

“Çeşni oranına sınırlama getiriliyor”

Görüşe açılan tebliğ taslağıyla, yine taklit ve tağşişin çok yapıldığı çeşnili peynirlerde toplam çeşni oranına bir sınırlama getirilerek, çeşni amaçlı kullanılacak sert kabuklu meyveler, yağlı tohumlar ile tahıl vb. bileşenlerin ezme veya püre şeklinde kullanılmasının yasaklanacağını kaydeden İsa Coşkun, “Yine eritme peynirlerinde, peynirin kullanım amacına ilişkin ifadelerin gıdanın adının yerine kullanılması engellenecektir. Bu amaçlar doğrultusunda, Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği taslağı hazırlanmıştır. Mevzuata uygun üretim yapan SETBİR üyeleri olarak, bu yeni tebliğ ile gıda güvenliğinin sağlanmış olacağı ve haksız rekabetin önüne geçileceğini düşünmekteyiz” ifadelerini kullandı. 

 

Didem Altuntaş: “Eritme peynirleri; kaşar, çeçil veya tel adıyla piyasaya sürülemeyecek”

Gıda güvenilirliğinin temini, tüketicinin yanıltılmasının önlenerek menfaatlerinin korunması ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından peynir tebliği taslağı hazırlanarak ilgili tarafların görüşüne açıldığını belirten Karma Grup Regülasyon ve Operasyon Direktörü Gıda Mühendisi Didem Altuntaş, bakanlığın taklit ve tağşişi önlemedeki kararlılığı ve tüketicilerin yanıltılmasının önüne geçilmesinin bir sonucu olarak ilgili taslak tebliğde önemli değişiklikler yapıldığına dikkat çekti. 

 

Farklı ürün algısının önüne geçmek ve tüketicinin yanıltılmasını önlemek için; 6.4.2024 tarihli, 32512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan TGK Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile, gıdanın adının temel görüş alanında yer almasına ilişkin değişiklik yapıldığını hatırlatan Altuntaş,  “Peynir tebliği taslağında özellikle eritme peyniri için temel görüş alanında yer alacak gıdanın adı bilgisiyle ilgili yazım büyüklüğü içinde kural getirildiğini ve normalde en az 1,2 mm ile olan yazı boyutunun en az 3 mm olması gerektiğini görmekteyiz” dedi.

 

Eritme peynirlerinin; tulum, örgü, çeçil, dil, tel, abaza, kaşar peyniri vb. gibi yöresel/geleneksel ya da coğrafi işaretli ürünleri çağrıştıracak şekilde piyasaya arzının da engellendiğine vurgu yapan Didem Altuntaş,  “Yine ürünle özleşen ve gıdanın adı gibi kullanılan tost peyniri, üçgen peynir ya da sürülebilir peynir gibi ifadelerin kullanımı yasaklanmış olup, etiketin üzerinde gıdanın adı gibi algılanmasının önüne geçecek şekilde “Tost İçin”, “Üçgen Şeklinde” gibi beyanlara yer verilebileceğini anlıyoruz. Ancak bu beyanlar ürün adından büyük yazılamayacak. Gıda etiketleme konusunda, tüketicileri korumak üzerine kurgulanmış, tüketici okur-yazarlığını arttırıcı ve ürün seçmelerini kolaylaştırıcı kuralların oluşturulması en önemli gerekliliklerdendir. Ayrıca işini mevzuata uygun bir şekilde yapan üreticilerin korunması ve haksız rekabetin önüne geçilmesi içinde taslak tebliğ oldukça önemlidir” diye konuştu. 

 

Prof. Dr. Meral Kılıç Akyılmaz: “Peynir değerine göre fiyatlandırılacak”

İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Meral Kılıç Akyılmaz, Türkiye’de kaşar peynirinde taklit ve tağşiş olarak adlandırılan hilelere sık olarak rastlandığına vurgu yaparak, “Yaygın olarak yapılan hilelerden biri, süt yağı yerine bitkisel yağ eklenmesidir. Bir başka hile, peynir kuru maddesi yerine daha ucuz olan ve az miktarda kullanılan nişasta veya diğer stabilizörler kullanılmasıdır. Bunların dışında eritme peyniri taze Kaşar peyniri adı altında satışa sunulmaktadır. Bütün bu hileler ile ürünün besin değeri azaltılarak toplum sağlığına zarar verilmekte, tüketici aldatılmakta ve haksız kazanç sağlanmaktadır. Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği taslağıyla eritme peynirinin başka peynirleri çağrıştıracak şekilde adlandırılmasına son verilmesi amacıyla, ürün adının etikette belirli büyüklükte karakterlerle belirtilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Eritme peynirinin kullanım amacı ise, tek başına ürün adı olarak yazılamayacak ve ürün adından daha küçük karakterlerle olmak şartıyla ek olarak yazılabilecektir. Bu uygulama ile tüketicinin doğru bilgilendirilmesi ve tercihine göre peynir satın alması mümkün olacaktır. Üreticiler açısından ise haksız rekabet ve haksız kazanca son verilecek ve ürün değerine göre fiyatlandırılacaktır” dedi.

 

“Nişasta ve gamların kullanımıyla ilgili düzenlemeye ihtiyaç var”

Taslakta, peynir üretiminde nişasta ve nişasta bazlı ürünler, soya ve soya ürünleri, süt yağı dışındaki hayvansal yağlar, jelatin, bitkisel yağlar ile süt proteini dışındaki proteinlerin kullanılmasının yasaklandığını açıklayan Akyılmaz, “Ancak ‘sadece aromalı ve/veya çeşnili taze peynirlerde stabilizör amaçlı olarak nişastanın teknolojinin izin verdiği miktarda’ kullanılmasına izin verilmiştir. Ne var ki endüstriyel uygulamada kuark ve labne gibi nem oranı yüksek taze peynirlerde keçi boynuzu gamı, guar gam ve ksantan gam gibi stabilizörler kıvamın artırılması ve su ayrılmasının engellenmesi amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle bunların kullanımıyla ilgili de bir düzenleme yapılması gereklidir. Ayrıca nişasta ve gamların bu tip peynirlerde kullanımı için belirli bir maksimum oran verilmesi uygun olacaktır” değerlendirmesinde bulundu. 

 

“Taslakta sütten üretilmeyen peynir benzeri ürünlere yer verilmemiş”

Taslakta peynir ham maddesinde toplam protein/kazein oranının minimum bir oranda sabit tutulmasının şart koşulduğunu dile getiren Profesör Meral Kılıç Akyılmaz, “Kazein peynir yapısını oluşturan ana bileşen olarak önemli bir süt proteinidir. Süt ürünleri açısından karakteristik önemli bir bileşendir. Özellikle membran ile filtre edilmiş süt, rekonstitüe ve rekombine süt bazlı hammaddeler kullanıldığında bu oranın sağlanması önemlidir” şeklinde konuştu. Taslakta sütten üretilmeyen peynir benzeri fermente edilmiş veya edilmemiş bitki bazlı, vegan veya hibrid tabir edilen süt-bitki bazlı ham madde karışımından üretilen ürünler yer almadığının altını çizen Akyılmaz sözlerini şöyle sürdürdü: “Günümüzde hayvansal üretimin azalması, ekonomik ve ekolojik maliyeti sebepleriyle peynir benzeri ürünler, süt yerine bitkisel ham maddeler kullanılarak üretilmekte ve bunların iyileştirilmesiyle ilgili araştırmalar devam etmektedir. Bu ürünler vejetaryen, süt proteini alerjisi olan, laktoz duyarlılığı olan veya bitkisel ürünleri tercih eden bireyler için farklı ülkelerde üretilmekte ve tüketilmektedir. Bu ürünler peynir adı altında piyasaya sunulmamakta farklı adlar kullanılmaktadır. Ülkemizde de bu ürünlerin üretimi, özellikleri ve etiket bilgileri konusunda yasal bir düzenleme yapılması gereklidir. Bu şekilde bu ürünlerin ithalat yerine yerli üretimle üretilmesi sağlanacak ve üreticilerin bu yeni alanda rekabetten geri kalmaması sağlanacaktır. Bu yolla talep eden tüketicilerin bu ürünlere daha kolay ve ekonomik olarak ulaşması sağlanacaktır. Bu peynirlere olan talep üretim arzını ve devamlılığını belirleyecektir.”